In de aanloop naar de verkiezingen van 3 maart 2010 heeft Trouw een onderzoek gehouden onder raadsleden. Het artikel “Burger zit raadsleden in de weg” bevestigt wat we al wisten, maar is daarom niet minder onthullend. Kort samengevat:
1. de gemeenteraad is geen getrouwe afspiegeling van het kiezerspubliek;
2. de taakopvatting van de raad is onhelder;
3. de raadsleden staan sceptisch tegenover burgerparticipatie.
Het eerste is al langer bekend. Ook deze keer is het moeilijk gebleken “gewone” mensen te interesseren voor het raadslidmaatschap. Belangrijkste oorzaak is dat het werk afschrikt, en dat niet alleen omdat het veel tijd kost. Nieuwelingen haken snel af als ze zien hoe ondoelmatig en frustrerend het lokaal bestuur werkt. Die werkwijze trekt juist mensen aan die lol hebben in nota’s doorploegen en daarover eindeloos vergaderen. Aldus houdt het stelsel zichzelf in stand. Alleen een fundamenteel andere werkwijze kan deze vicieuze cirkel doorbreken.
Het tweede volgt eigenlijk uit het eerste. De dualisering is blijven steken in de eerste fase (ontkoppeling raad en college) en heeft vrijwel nergens de fase bereikt dat de raad zich richt op hoofdlijnen en draagvlak vanuit de samenleving. De raad wordt door het college en de ambtenaren ook niet in die rol bediend. Vandaar dat raadsleden verzanden in het doorspitten en uitpluizen van nota’s en rapporten, en niet toekomen aan fundamentele kwesties.
Vanuit die situatie is de derde conclusie wel begrijpelijk. Gekozen raadsleden willen besturen, en dan zijn pottenkijkers lastig. Besturen zien ze als een vak waar de buitenstaander niet veel van begrijpt. Het verwijt dat alleen de “usual suspects” de weg weten te vinden mag dan waar zijn, maar is voor een groot deel het gevolg van de in zichzelf gekeerde en ontoegankelijke opstelling van de raad zelf.
Dat laatste baart het meest zorgen. Het lokaal bestuur zoals het nu veelal functioneert dreigt de boot te missen als het gaat om fundamentele trends in de samenleving. Onder de noemer van web 2.0 ontstaan geheel nieuwe vormen van communicatie en transactie. Burgers zien het eens in de vier jaar stemmen op basis van een traditioneel verkiezingsprogramma niet meer als een acceptabele vorm van burgerschap. Zij wensen serieus te worden genomen en de kans te krijgen hun zegje op andere wijze en andere momenten te doen. Binnen het representatieve model zijn er flexibele vormen van moderne participatie nodig en mogelijk.
Gelukkig zijn er ook lichtpuntjes. Uit de eParticipatiekaart van Burgerlink blijkt dat diverse gemeenten experimenteren met modern burgerschap. Helaas nog veel te weinig. Er is voor de nieuwe raden dan ook flink werk aan de winkel. Dat vraagt wel een cultuurverandering, want laten we voorkomen dat de kop straks moet luiden: Raadsleden zitten burgers in de weg.
Matt Poelmans, inwoner van Oegstgeest
(gebaseerd op eigen ervaringen en geschreven op persoonlijke titel)
Ook gepubliceerd op: Gemeente.nu